Inleiding
In deze folder krijgt u informatie over wat u kunt verwachten tijdens de opname voor uw keizersnede. U wordt opgenomen op de verpleegafdeling Verloskunde van het Slingeland Ziekenhuis. Wij doen ons best uw opname zo aangenaam mogelijk te maken. Heeft u vragen of bepaalde wensen laat het ons weten.

Wat is een keizersnede?
Een keizersnede is een operatie waarbij de baby via uw buikwand wordt geboren. De operatie duurt ongeveer 45 minuten. De baby wordt meestal binnen 5 tot 10 minuten na de start van de operatie geboren. Daarna maakt de gynaecoloog de baarmoeder en de buik met hechtingen dicht.

Ongeveer 17 van de 100 vrouwen bevallen in Nederland met een keizersnede. Bij de helft is is de keizersnede gepland, bij de andere helft ongepland.

Een geplande keizersnede
Als tijdens de zwangerschap duidelijk wordt dat voor de geboorte van de baby een keizersnede nodig is wordt de keizersnede ingepland. Redenen voor een geplande keizersnede kunnen bijvoorbeeld zijn:

• Het kindje ligt in dwarsligging.
• De placenta (moederkoek) ligt voor de baarmoedermond.
• Een vleesboom verhindert de indaling van het kind.
• Het kindje ligt in stuitligging en u kiest voor een keizersnede.
• U heeft bij een vorige bevalling een keizersnede gehad en kiest, na een gesprek met de gynaecoloog, voor een keizersnede.

Voorbereiding op een keizersnede
Wanneer besloten is dat uw kindje met een keizersnede geboren gaat worden, wordt de keizersnede meestal gepland vanaf 39 weken zwangerschapsduur. De verloskundige of gynaecoloog zal u tijdens de afspraken op de polikliniek informeren over de keizersnede en het herstelproces na de keizersnede. Er wordt een afspraak met de anesthesioloog gepland bij de preoperatieve screening. Tijdens deze screening krijgt u informatie over de ruggenprik die voor de operatie wordt gegeven. Vragen rondom de pijnstilling tijdens de operatie kunt u daar stellen.

Voeding
Het genezingsproces verloopt beter als uw voedingstoestand voor de operatie zo goed mogelijk is.

De dag voor de operatie mag u gewoon eten en drinken. Op de dag van de keizersnede gelden de volgende regels:

• Tot 6 uur voor opname mag u normaal eten en drinken.
• Tot opname op de afdeling (dat is tot 2 uur voor de keizersnede) mag u heldere dranken drinken, zoals water, limonade, appelsap, thee of zwarte koffie (mag met suiker).

Opname op de verpleegafdeling Verloskunde
Op de dag van de keizersnede meldt u zich op het afgesproken tijdstip op de afdeling Verloskunde (B2). U wordt door een verpleegkundige naar uw kamer gebracht en voorbereid voor de keizersnede. Er worden nog enkele controles verricht bij u en uw kindje. Als de reden voor de keizersnede dwarsligging of stuitligging is, wordt de ligging van het kindje nog met de echo gecontroleerd.

U krijgt een operatiejas aan en paracetamol. Dit is belangrijk om de pijn na de operatie te verminderen. Samen met de verpleegkundige en uw partner/begeleider gaat u naar de operatiekamer. Daar wordt een infuus geprikt om vocht en medicijnen te kunnen geven tijdens de keizersnede.

Aandachtspunten voor de opname

• Verwijder voor de keizersnede make-up, sieraden, lenzen en piercings.
• Om het risico op ontsteking van de wond te verkleinen vragen we u één week voorafgaand aan de keizersnede uw schaamstreek niet meer te scheren.

In de operatiekamer: de keizersnede
Voordat u naar de operatiekamer gaat krijgt u een muts op en uw partner krijgt een pak en een muts.. . Uw partner mag bij de keizersnede aanwezig zijn en zit naast u bij het hoofdeinde. U mag een telefoon/ fototoestel meenemen naar de operatiekamer. Een operatieassistente zal dan foto’s maken tijdens de operatie.
U krijgt antibiotica toegediend via het infuus.

Op de operatiekamer zijn veel (verschillende) mensen aanwezig: de gynaecoloog, de verpleegkundige van de kraamafdeling, de anesthesioloog, een anesthesiemedewerker, 3 operatie- assistenten en de kinderarts. Ook kan het zijn dat er zorgverleners in opleiding aanwezig zijn op de operatiekamer. Iedereen heeft een eigen taak.

Pijnbestrijding
U krijgt een ruggenprik waardoor het hele onderlichaam tot boven de navel verdoofd wordt. De anesthesioloog zet de ruggenprik en begeleidt u daarbij samen met een anesthesiemedewerker.

Het zetten van de ruggenprik:

• Eerst wordt de huid verdoofd, dit geeft kort een scherpe pijn.
• Om de verdoving tussen de ruggenwervels te kunnen spuiten vraagt de anesthesioloog u om de rug bol te maken. De anesthesioloog voelt dan op de rug naar de plek waar de verdoving gespoten kan worden. Het inspuiten van de verdoving is meestal niet pijnlijk. Soms wordt een schokje in een been gevoeld. Dat is niet gevaarlijk.
• Als de verdoving is ingespoten, krijgt u een warm en tintelend gevoel in benen en billen en gaat u weer liggen.

Wordt u misselijk of ‘niet lekker’? Meld dit dan direct direct aan de anesthesiemedewerker. Door de ruggenprik kan uw bloeddruk lager worden en er gaat dan ook minder bloed naar de baby. Dit is met medicijnen goed op te lossen.

Nadat de verdoving is gegeven kunt u een warm en tintelend gevoel in uw benen gaan voelen. Dit is de verdoving die begint te werken. Daarna krijgt u een slangetje in de blaas (blaaskatheter) om te zorgen dat uw blaas leeg is tijdens de operatie.
Uw buik wordt schoon gemaakt met een desinfectiemiddel en er worden steriele doeken op uw buik gelegd. Er wordt getest of de verdoving goed werkt en als dat zo is kan de operatie beginnen.

Uitvoering van de keizersnede
In uw buik wordt een ‘bikinisnede’ (horizontale snee in uw buik, ongeveer rond de haargrens) gemaakt van 15-20 cm. Na de start van de operatie wordt uw kindje in 5-10 minuten geboren. Als uw kindje bijna geboren wordt laten we (als u dat wilt) het operatiedoek bij uw hoofd zakken zodat u kunt meekijken hoe uw kindje uit de buik komt.. Na de geboorte knipt de gynaecoloog de navelstreng in het steriele operatiegebied door en laat de navelstreng extra lang. Als uw kindje een goede start heeft wordt uw kindje aan de verpleegkundige gegeven zodat zij uw kindje bij u op de blote borst kan leggen. Dit wordt een ‘natuurlijke keizersnede’ of ‘gentle sectio’ genoemd. Uw kindje wordt afgedroogd en krijgt een mutsje op. Er wordt een warme luchtzak gebruikt om uw kindje warm te houden bij uw op de borst. Wilt u borstvoeding geven en laat uw kindje signalen zien te willen drinken? Dan kunt u uw kindje als de situatie dat toelaat, tijdens de operatie aan de borst proberen te leggen. De verpleegkundige helpt u hiermee.

Ondertussen gaat de operatie verder. De moederkoek wordt geboren en uw buik (met de verschillende lagen) wordt weer gesloten met oplosbare hechtingen. Dit sluiten duurt nog 30-45 minuten. Er wordt lokale verdoving in het wondgebied gegeven en u krijgt aan het einde van de operatie een zetpil met pijnstiller (diclofenac). Als de keizersnede klaar is en alle controles goed zijn, gaat u terug naar de kraamafdeling.

Wat als het anders loopt:

• Pijnstilling: soms lukt het niet om een ruggenprik te geven of een goede pijnstilling te krijgen met de ruggeprik . Dan is volledige verdoving (narcose) nodig. De anesthesioloog brengt u in slaap met medicijnen via het infuus. U voelt geen pijn en wordt wakker als de operatie klaar is.
• Opvang kindje: als uw kindje na de geboorte extra hulp nodig heeft gaat de verpleegkundige naar de opvangtafel in de ruimte naast de operatiekamer. Daar staat de kinderarts en samen met de verpleegkundige helpen zij uw kindje. Uw partner kan bij deze opvang mee kijken.
• Als u nog extra zorg nodig heeft na de operatie gaat u eerst naar de uitslaapkamer (recovery). De verpleegkundige neemt uw kindje en partner mee naar de (verpleeg)afdeling.

Na de keizersnede
Terug op de (verpleeg)afdeling worden uw bloeddruk, hartslag, temperatuur en het zuurstofgehalte in uw bloed een aantal keer gecontroleerd. Daarnaast wordt gelet op de hoeveelheid vaginaal bloedverlies en wordt de wond in de gaten gehouden. Uw kindje wordt gewogen, de temperatuur wordt gecontroleerd en er wordt vitamine K gegeven. Ook wordt een cordring (strak rubberen ringetje) op de navelstreng geplaatst waarbij u of uw partner de navelstreng door mag knippen. De dag na de geboorte wordt uw kindje door de kinderarts nagekeken.
We streven ernaar om u, met hulp van een verpleegkundige, binnen 6 uur na de keizersnede uit bed te halen. Daarna wordt de blaaskatheter verwijderd. U mag direct na de operatie weer normaal eten en drinken. Het infuus wordt verwijderd als er geen medicatie meer via het infuus gegeven hoeft te worden. Als alles goed gaat met u en uw kindje gaan jullie de dag na de keizersnede naar huis.

Pijnstilling
Na de keizersnede heeft u voornamelijk pijn rond het wondgebied en kunt u naweeën voelen. Naweeën zijn krampen van de baarmoeder die weer kleiner aan het worden is.
Uit bed komen kan vooral de eerste paar keer pijnlijk zijn, dit is normaal. Iedereen ervaart pijn anders, dus wij kunnen op voorhand niet aangeven hoeveel pijn u na de operatie heeft. De verpleegkundige zal regelmatig uw pijn uitvragen door middel van een score van 0 (geen pijn) tot 10 (allerergste pijn). U krijgt de volgende pijnstillers: paracetamol, diclofenac en de eerste 24 uur zo nodig oxycodon.

Vloeien
De moederkoek heeft een wond in uw baarmoeder achtergelaten. Hierdoor kunt u tot 6 weken na de keizersnede vaginaal bloed verliezen. In het begin is het normaal dat u meer bloed verliest. Tot twee volle kraamverbanden in 3-4 uur tijd is acceptabel. Het bloedverlies zal steeds minder worden tot het stopt.

Naar huis
Als het medisch verantwoord is mag u de dag na de keizersnede naar huis. Wanneer u met ontslag gaat, zal er aan u gevraagd worden de kraamzorg in te lichten dat u naar huis komt. De verloskundige die thuis de controles komt doen wordt door de verpleegkundige gebeld.
De verpleegkundige geeft u de verklaring van geboorte mee. Deze verklaring heeft u nodig voor de aangifte bij de gemeente Doetinchem. U krijgt het boekje mee met de voedingstijden van uw kindje en de overdracht voor de verloskundige en voor de kraamzorg.

Zorg dat u paracetamol (8x (4x2) 500 mg per dag) en diclofenac (3 x 50mg) in huis heeft voor de eerste 7 dagen na de bevalling. U krijgt een afspraak voor een nacontrole bij de gynaecoloog 5-6 weken na de keizersnede. Dit kan een poliklinische of telefonische afspraak zijn.

Thuis bewegen
Probeer thuis ook regelmatig te bewegen en uw conditie verder op te bouwen. Onthoud hierbij dat het beter is om regelmatig kort te bewegen dan minder vaak lange tijd achter elkaar. Probeer vanaf de dag van de keizersnede regelmatig uit bed te komen en probeer dit dagelijks op te bouwen. Voor een oefenschema kunt u deze folder bekijken Oefenprogramma na een keizersnede.

Leefregels

• U kunt gewoon douchen. Als u geen bloedverlies meer hebt mag u weer in bad.
• De wond is na ongeveer 6 weken genezen. Als u geen vaginaal bloedverlies meer hebt, kunt u dan weer gaan zwemmen.
• Vermijd 4 tot 6 weken na de operatie rek- en strekbewegingen die pijn veroorzaken in het wondgebied (bijvoorbeeld ramen zemen, was ophangen, bed opmaken en stofzuigen).
• Alles wat u zittend kunt doen is toegestaan, zoals voorbereidingen treffen voor het eten en de was vouwen.
• Als u moet bukken, probeer dat dan door de knieën te buigen en de rug recht te houden.
• U kunt beter geen zware dingen tillen, zoals vuilniszakken, emmers water of grotere kinderen. Vermijd dit in de eerste 6 weken na de operatie.
• U mag geen zware buikspieroefeningen doen (bijvoorbeeld vanuit rugligging naar zit komen). Het is wel goed regelmatig de buikspieren aan te spannen (bekken kantelen), en uw bekkenbodemspieren te trainen door de spieren die u gebruikt bij het ophouden van de urine aan te spannen.
• U kunt na 2 tot 4 weken weer fietsen. Luister hierbij vooral naar uw lichaam of dit goed voelt.
• De eerste 2 weken raden wij af om actief te sporten, wandelen mag wel.
• Maak korte wandelingen, loop liever vaker kortere afstanden dan 1 keer een lange. Bouw de afstanden geleidelijk aan op.
• Rijd geen auto zolang u zich nog niet goed kunt concentreren of nog pijn hebt bij bewegen. Vaak duurt dat tot 2-3 weken na de bevalling. Er is in Nederland geen wetgeving als het gaat om autorijden na een narcose of operatie. Wel staat er in de wet dat u ‘geen gevaar op de weg mag veroorzaken’. Als u redelijkerwijs kon inschatten dat het niet veilig was om zelf te rijden kan dit uiteindelijk toch gevolgen hebben voor de aansprakelijkheid na een ongeluk. Neem dus geen risico en laat u rijden als u twijfelt.
• Seksuele activiteit is pas aan te raden wanneer er geen bloedverlies meer is, de wond niet te pijnlijk aanvoelt en u hier psychisch aan toe bent.

Wanneer contact opnemen?
Als u koorts krijgt of andere klachten heeft in de 1^e week na de operatie, neemt u eerst contact op met uw verloskundige die bij u thuis de controles doet. Als u klachten heeft na de kraamweek neemt u contact op met uw huisarts.

Risico’s van een keizersnede
Bij een bevalling komen ernstige problemen (complicaties) weinig voor.

Risico’s voor de baby
Bij een geplande keizersnede heeft een baby meer vocht in de longen. De ademhaling kan hierdoor moeilijker op gang komen. Soms heeft de baby extra zuurstof of hulp bij de ademhaling nodig. Zo nodig blijft de baby enkele dagen aan de monitor. Heel soms is een opname op de kinderafdeling (neonatologie) nodig. Hoe verder de zwangerschapduur is, hoe kleiner de kans op ademhalingsproblemen is. Daarom wordt een geplande keizersnede tussen 39 en 40 weken zwangerschapsduur gedaan.

Risico’s voor de moeder

• Bloedingen: bij een keizersnede is er meestal meer bloedverlies dan bij een vaginale bevalling. Daarom krijgt u vaak een medicijn om de baarmoeder goed te laten samentrekken. Door bloedverlies kunt u bloedarmoede krijgen. Soms is een bloedtransfusie nodig.
• Nabloeding: na de operatie kan er soms een bloeding in de buik of vaginaal ontstaan.
• Trombose: bij trombose sluit een bloedstolsel een bloedvat af. U kunt trombose krijgen in een been of in de longen (longembolie). Trombose in de longen kan gevaarlijk zijn . U krijgt de eerste dagen injecties met bloedverdunners. Hierdoor is de kans op trombose kleiner.
• Wondinfectie: bij sommige vrouwen gaat de wond ontsteken. Het kan een paar weken duren voordat de ontsteking over is. Om de kans op wondinfectie kleiner te maken, krijgt u tijdens de keizersnede antibiotica.
• Er is een kleine kans op het beschadigen van de blaas, urinewegen of de darmen.
• Bijwerkingen van de ruggenprik of narcose: bijvoorbeeld misselijkheid, hoofdpijn of pijn in de rug op de plek van de prik. Meestal gaan deze klachten na een paar dagen over.
• Psychische klachten, zoals depressieve gevoelens. De kans daarop is groter bij een ongeplande keizersnede.
• Problemen bij een volgende bevalling:
• Bij een vaginale bevalling na een eerdere keizersnede is er een kans op het open scheuren van het litteken in de baarmoeder. Dit komt bij ongeveer 8 van de 1.000 vrouwen voor. Er moet dan met spoed een keizersnede worden gedaan.
• Na een of meerdere bevallingen met een keizersnede is er een grotere kans dat de placenta (moederkoek) voor de uitgang van de baarmoeder gaat liggen of ingroeit in het litteken. Dit kan complicaties in de zwangerschap geven door het optreden van bloedverlies. De bevalling zal dan plaatsvinden met een keizersnede die vroeger in de zwangerschap gepland wordt en waarbij dan meer bloedverlies op kan treden.

U hebt een grotere kans op de problemen die hierboven zijn benoemd bij:

• een ongeplande keizersnede;
• overgewicht;
• diabetes;
• eerdere bevallingen met een keizersnede.

Wilt u meer weten?
de Gynaecoloog: ik ga bevallen met een keizersnede
de Gynaecoloog: ik ben bevallen met de keizersnede

Voor contact met lotgenoten kunt u terecht bij Zelfbewustzwanger.nl.
Over de keuze bij bevallen na een eerdere keizersnede is de keuzehulp Bevallen na een eerdere keizersnede.

De informatie in deze folder over de keizersnede is gebaseerd op:

• De wetenschappelijke richtlijn Indicatiestelling sectio caesarea (NVOG, 2011)
• De wetenschappelijke richtlijn Zwangerschap en bevalling na een voorgaande sectio caesarea (NVOG, 2010)
• Deze tekst voldoet aan de richtlijn Indicatiestelling sectio caesarea Publicatiejaar: 2018