U heeft een ontwrichte knieschijf (patella-luxatie). In deze folder leest u op welke manier een ontwrichte knieschijf wordt behandeld en wat u zelf kunt doen om zo goed mogelijk te herstellen.

De knieschijf (patella)

De knieschijf bevindt zich aan de voorkant van de knie en zit onder meer vast aan de pees van de bovenbeenspier (quadriceps). De bovenbeenspier, de knieschijf en de aanhechting van de knieschijfpees op het onderbeen zorgen er samen voor dat de knie gestrekt kan worden.

Wat is een ontwrichte knieschijf?

De knieschijf glijdt bij het bewegen van de knie in een gootje van uw bovenbeen. Aan beide zijden van de knieschijf zitten banden die voor stabiliteit zorgen. Bij een ontwrichting (luxatie) komt de knieschijf naast het gootje van de knie te staan. Bijna altijd is dit aan de buitenzijde van de knie.

Oorzaken en risico's

Een ontwrichte knieschijf kan een aantal oorzaken hebben. Vaak ontstaat een ontwrichte knieschijf voor de eerste keer tijdens het sporten. Als u zich ineens draait of op uw knie valt, kan het zijn dat de banden die de knieschijf op zijn plaats houden, uitrekken of scheuren. Hierdoor krijgt de knieschijf teveel ruimte waardoor deze uit zijn normale positie kan schieten.

Risico's

Als u een aangeboren afwijking heeft waarbij het kniegewricht zich anders heeft ontwikkeld, kan de knieschijf makkelijker ontwrichten. Ook leeftijd en groei spelen een rol. Een ontwrichte knieschijf komt het meest voor bij jongeren, tijdens of na de groeispurt. De spiergroei is in deze fase nog niet aangepast aan de botgroei omdat de spiergroei langzamer gaat. Hierdoor kunnen de spieren de krachten op de knieschijf minder goed opvangen.

Symptomen

De ontwrichting van de knieschijf is vaak erg pijnlijk, vooral wanneer de knieschijf zich nog uit de normale positie bevindt. De knie is vaak gezwollen en ziet er misvormd uit. Meestal schiet de knieschijf vrij snel vanzelf weer terug naar de normale positie.

Onderzoek

In het ziekenhuis worden röntgenfoto's gemaakt om de plaats van de knieschijf te beoordelen en om te bekijken of het botweefsel nog intact is. De diagnose 'ontwrichte knieschijf' wordt gesteld naar aanleiding van uw verhaal, na lichamelijk onderzoek en na het beoordelen van de röntgenfoto's.

Behandeling

Wanneer de knieschijf niet uit zichzelf terug schiet naar zijn normale positie, is daar hulp bij nodig. De knieschijf wordt terug geplaatst door druk te zetten aan de buitenzijde van de knieschijf terwijl de knie wordt gestrekt. Meestal wordt dit door een ambulanceverpleegkundige of een arts op de Spoedeisende Hulp (SEH) gedaan.

Wanneer de knieschijf weer op de normale plaats zit, zal de pijn direct minder zijn. U krijgt daarna een drukverband en klittenbandspalk aangemeten, zodat de knie niet meer kan buigen. Hierdoor krijgen de banden rondom de knieschijf rust en kunnen deze beter genezen. Ook wordt de kans veel kleiner dat de knieschijf opnieuw ontwricht. U krijgt krukken mee op de SEH om u te ondersteunen bij het lopen. U mag het aangedane been voorzichtig belasten.

Het is vooral in de eerste week belangrijk om het been zoveel mogelijk hoog te leggen. Leg hierbij de voet hoger dan de knie en de knie hoger dan de heup. Hierdoor versnelt het ontzwellen van de knie. Het is hierbij belangrijk dat u uw voet en tenen regelmatig naar u toe beweegt, ondanks dat dit pijn kan doen. Door regelmatig te bewegen voorkomt u dat uw voet in een zogenaamde 'spitsvoetstand' gaat staan. Dit betekent dat uw tenen naar voren gespitst zijn, alsof u op uw tenen loopt.

Kinesiotape

Na de eerste week komt u terug op de gipskamer. Hier wordt kinesiotape om uw knie aangebracht. Dit is een speciale tape die de knieschijf in positie houdt en ervoor zorgt dat de bloedcirculatie en lymfeafvoer optimaal blijven. De tape ondersteunt de knieschijf zonder bewegingen te beperken. Het lichaam kan daardoor optimaal herstellen. De behandeling duurt in totaal 4 weken, waarbij u na de eerste week nog 3 keer nieuwe tape krijgt.

De voordelen van kinesiotape:

• U kunt oefeningen doen, zodat het kniegewricht minder stijf wordt.
• Zwelling en blauwe plekken verdwijnen sneller.
• Uw spieren blijven zo optimaal mogelijk in conditie.
• Kinesiotape is hypoallergeen en bevat geen latex. Hierdoor is de kans op een allergische reactie minimaal.

Tijdens de eerste week met tape is het verstandig om de krukken nog te blijven gebruiken. Vanaf de tweede week kunt u de krukken minder gaan gebruiken (voor zover de klachten dit toelaten).

Leefregels bij kinesiotape behandeling

Tijdens de periode dat u behandeld wordt met kinesiotape moet u rekening houden met het volgende:

• U kunt niet autorijden of fietsen. U dient daarom vervoer naar huis te regelen.
• Met de kinesiotape kunt u gewoon onder de douche. Baden wordt afgeraden. Zeep de tape niet in, dit kan ervoor zorgen dat de tape eerder loslaat en/of gaat irriteren.
• Droog de plaats waar de tape zit af met een deppende beweging. Wrijven kan ervoor zorgen dat de tape eerder loslaat.
• Het kan prettig zijn om een klein kussen of opgerolde handdoek onder uw knie te leggen gedurende de behandeling.
• Wanneer de knie nog te gezwollen is voor kinesiotape, kan de arts besluiten om voor 1 week een knie(gips)koker aan te leggen. Vanaf week 2 kunt u dan beginnen met kinesiotape. De totale duur van de behandeling blijft hierbij nog steeds 4 weken.
• Wanneer de kinesiotape iets loslaat, mag u zelf tape bijplakken.

Oefeningen

De volgende oefeningen zijn bedoeld om de patellabanden en bovenbeenspieren sterker te maken, zodat deze de knieschijf goed op zijn plek weten te houden.

Oefening week 2 - been strekken Ga met uw benen recht vooruit zitten. Leg een kleine opgerolde handdoek in de knieholte van het aangedane been. Strek het been in één seconde, houd hierbij uw voet in een stand van 90 graden. Laat het been in 3 seconden langzaam zakken. Herhaal de oefening een aantal keer. Houd hierbij het gestrekte been vast met 1x1 seconde, dan 2x2 seconden en dan 5x5 seconden. Bouw hierna weer af naar 1x1 seconde.

Oefening week 3 - tafel Ga op een tafel zitten en laat uw benen naar beneden hangen. Hef het aangedane been in één seconde omhoog en laat het been na 3 seconden weer langzaam zakken. Herhaal de oefening een aantal keer. Houd hierbij het gestrekte been vast met 1x1 seconde, dan 2x2 seconden, 3x3 seconden, 4x4 seconden en dan 5x5 seconden. Bouw hierna weer af naar 1x1 seconde.

Oefening week 4 - squat Ga voor een stoel staan met beide benen uit elkaar en met de voeten op heupbreedte. Zak langzaam door uw knieën en zorg ervoor dat u net niet gaat zitten. Daarna gaat u weer rechtop staan en drukt u de knieën door naar achteren. Herhaal deze oefening minimaal 10 keer, 3 keer per dag.

Oefening week 5 - squat op één been

Deze oefening is niet voor iedereen geschikt.

1. Ga op het aangedane been staan en buig de knie. Zorg ervoor dat de knie niet voorbij de tenen komt. Om uw evenwicht te bewaren, kunt u tegen een glad oppervlak leunen.
2. Houd deze positie 10 seconden vol.
3. Druk uzelf weer omhoog na 10 seconden en strek de knie door.
4. Herhaal deze oefening minimaal 10 keer, 3 keer per dag.

Opbouwen van sport

U kunt een eventuele sport na 6 weken langzaam weer opbouwen, afhankelijk van hoe stabiel uw knie is. Activiteiten waarbij uw knie recht beweegt, zoals fietsen, kunnen vaak snel weer gedaan worden. Sporten waarbij de knie veel draaibewegingen maakt (bijvoorbeeld voetbal en zaalsporten) kunt u meestal pas na langere tijd weer gaan doen.

Vragen

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan kunt u contact opnemen met de Gipskamer. De Gipskamer is bereikbaar via telefoonnummer (0314) 32 95 39. Van 08.00 tot 09.00 uur is er een telefonisch spreekuur, buiten deze tijden zijn zij beschikbaar voor dringende problemen.